Róże są krzewami o przepięknych kwiatach, dlatego tak chętnie sadzimy je w naszych ogrodach. Jednakże wiele róż uprawianych w ogrodach jest podatna na atak chorób i szkodników, a ich wystąpienie uniemożliwia różom rozwinięcie w pełni swych niewątpliwych walorów dekoracyjnych. O powodzeniu uprawy róż decyduje odpowiedni dobór odmian oraz właściwy sposób ich posadzenia w ogrodzie.
O powodzeniu uprawy róż decyduje odpowiedni dobór odmian oraz właściwy sposób ich posadzenia w ogrodzie. Aby utrudnić chorobom i szkodnikom rozwój na naszych ukochanych krzewach różanych, musimy zapewnić roślinom swobodny przepływ powietrza wokół nich. Zrealizujemy ten cel nie dopuszczając do nadmiernego zagęszczenia roślin (sadzenie róż w odpowiedniej rozstawie, regularne przycinanie róż). Jednak nawet, gdy zapewnimy różom idealne warunki rozwoju, nasze starania może zniweczyć przebieg pogody w danym roku. Duża wilgotność powietrza, zmienne temperatury, sprzyjają występowaniu zwłaszcza mączniaka, czarnej plamistości oraz mszyc. Jeżeli na pojedynczych liściach lub pędach zauważymy pierwsze oznaki choroby, trzeba jak najszybciej je usunąć. Gdy mimo to choroba się rozprzestrzenia, należy zastosować naturalne lub chemiczne środki ochrony roślin.
Do najgroźniejszych chorób róż należą: czarna plamistość liści, mączniak prawdziwy, mączniak rzekomy i szara pleśń oraz guzowatość korzeni.
Szkodniki róż są liczniejsze niż choroby, ale nie wszystkie w jednakowym stopniu zagrażają krzewom róż. Największe zagrożenie stanowią mszyce (głównie ze względu na ich liczebność).
Choroby róż
Czarna plamistość liści (Diplocarpon rosae)
Jest to jedna z najgroźniejszych chorób róż. Pierwsze objawy widoczne są na liściach już od połowy czerwca, początkowo w postaci jasnobrązowych, następnie czerniejących plam. Są one okrągłe lub nieregularne, często zlewają się ze sobą. Porażone liście opadają od dołu krzewu. Bardzo często w drugiej połowie lata wrażliwe odmiany róż mogą być zupełnie pozbawione ulistnienia. Krzewy porażone czarną plamistością słabo drewnieją i przemarzają w okresie zimowym.
Chorobie można zapobiec przez zbieranie i palenie wszystkich opadłych liści i ściętych lub wyłamanych pędów. Po stwierdzeniu objawów chorobowych krzewy róż należy opryskać 1-, 2-krotnie fungicydem np. Sportak Alpha, Brawo, Baycor, Dithane, Penncozeb, Topsin M.
Mączniak prawdziwy róży (Sphaerotheca pannosa var. rosae)
Pierwsze symptomy choroby pojawiają się zwykle w połowie maja, widoczne są na młodych liściach lub pąkach w postaci białego nalotu, który przypomina rozsypaną mąkę i pyli (stąd nazwa choroby). Nalot szybko rozprzestrzenia się, obejmując niekiedy całą powierzchnię blaszki liściowej. Porażone liście ulegają deformacji, ich brzegi lekko zwijają się do dołu lub do góry. Po zauważeniu pierwszych objawów należy opryskać krzewy jednym z preparatów: Baycor, Score, Rubigan, Dithane, Penncozeb, Topsin.
Mączniak rzekomy róży (Peronospora sparsa)
Najczęściej występuje na różach uprawianych pod folią, jednak dość często atakuje też krzewy róż uprawianych w gruncie, szczególnie wiosną i późnym latem. Na górnych liściach, między nerwami, pojawiają się początkowo jasnożółte, potem brązowoczerwone plamy. W miejscu plam, po dolnej stronie liści widoczny jest szarobiały nalot. Porażone liście żółkną i przy najlżejszym nawet dotknięciu opadają, począwszy od wierzchołka w kierunku podstawy pędu. W środku lata roślina może zupełnie stracić liście. Grzyb atakuje również zewnętrzne płatki kwiatów, które ulegają deformacji. Na porażonych płatkach można obserwować delikatny, biały nalot grzybni. Po wykryciu pierwszych objawów rośliny opryskujemy np. preparatem Aprobat, Bayleton.
Szara pleśń róży (Botrytis cinerea)
Przy dużej wilgotności powietrza grzyb rozwija się łatwo w miejscu ran powstałych po ścięciu kwiatów oraz na pędach kwiatowych i tuż pod kwiatami. Pąki pokrywają się szarym pylącym nalotem, a na płatkach kwiatów pojawiają się niewielkie okrągłe lub owalne plamy. Młode pędy wyrastające z oczek brązowieją, czernieją i z czasem zamierają.
Aby ograniczyć źródło zarodnikowania grzyba należy wycinać i palić chore części roślin; w celu zabezpieczenia ran przed infekcją cięciu krzewów, jak również po stwierdzeniu objawów chorobowych krzewy róż opryskać 1-, 2-krotnie fungicydem np. Rowral 50, Ronilan, Sumilex, Euparen.
Guzowatość korzeni róży (Agrobacterium tumefaciens)
Objawy to charakterystyczne narośla, początkowo białe lub jasnobrązowe, a następnie brązowe i ciemnobrązowe, o nieregularnej powierzchni na korzeniach i szyjce korzeniowej, niekiedy również na pędach. Naroślą bardzo szybko powiększają rozmiary, osiągając niekiedy średnicę kilkudziesięciu centymetrów. Z czasem stają się suche i twarde, a jesienią rozpadają się. Zainfekowane rośliny mają zahamowany wzrost i słabo kwitną.
W celu ochrony zaleca się przed sadzeniem krzewów róż zanurzanie korzeni róż w l-procentowym roztworze Miedzianu 50 lub w zawiesinie szczepionki o nazwie Agrocyna, zawierającej Agrobacterium radiobacter var. tumefaciens — pasożyta bakterii powodującej guzowatość.
Zamieranie pędów (Coniothyrium fuckelii, Botrytis cinerea, Alternaria spp., Nectria spp.)
Objawy:
– ściemnienie widoczne zwykle w miejscu cięcia pędu stopniowo przesuwające się do dołu. Niekiedy nekroza zatrzymuje się nad silnym, bocznym odgałęzieniem, ale na ogół dociera do podstawy pędu, doprowadzając do zamierania pojedynczych łodyg lub całych roślin;
– w przypadku zranienia pędu przez owady lub podczas prac pielęgnacyjnych nekroza rozwija się na obwodzie i wzdłuż pędu, część pędu powyżej miejsca nekrozy więdnie i z czasem zamiera;
– jasnobrązowa lub brązowa, nekrotyczna tkanka z czarnymi (C. fuckelii) lub czerwonawymi (Nectria spp.) skupieniami albo ciemnym nalotem (Alternaria spp.) zarodnikowania grzybów;
– ciemnobrązowa nekroza z szarym, pylącym nalotem grzybni i zarodników w przypadku infekcji pędów przez B. cinerea.
Nasilenie objawów chorobowych zależy od odmiany, przebiegu warunków atmosferycznych (natężenie objawów zwykle wzrasta wiosną) i wieku roślin. Choroba pojawia się częściej na starszych krzewach, szczególnie na krzewach często przycinanych.
Szkodniki róż
Mszyce
Mszyce są najczęściej występującymi szkodnikami róż gruntowych. Mają najczęściej barwę zieloną (mszyca różano-szczeciowa, mszyca różano-trawowa), czasem też różową (mszyca smugowa). Żerują gromadnie wysysając soki z pędów wierzchołkowych, pąków kwiatowych, młodych liści. Żerowanie powoduje uszkodzenia pąków, które drobnieją i ulegają zniekształceniom. Dochodzi także do zahamowania wzrostu całego krzewu i osłabienia kwitnienia oraz zwiększenia jego podatności na choroby. Mszyce wydzielają obficie tzw. rosę miodową (spadź), na której rozwijają się grzyby sadzakowe ograniczające powierzchnię asymilacyjną roślin.
Mszyce zwalczamy opryskując krzewy np. preparatem Piriflor, Talstar. Można także spróbować pozbyć się ich w bardziej ekologiczny sposób sporządzając wyciąg z czosnku (sok z 200-300g zmielonych główek czosnku na 10 litrów wody) i opryskując nim krzewy.
Skoczek różany (Edwardsiana rosae)
Skoczek różany żeruje po spodniej stronie liści, wskutek czego górna strona liścia pokrywa się białymi plamkami najpierw wzdłuż nerwu głównego, a z czasem całe liście stają się marmurkowate, bieleją i opadają. Utrata liści powoduje osłabienie wzrostu roślin oraz ich kwitnienia. Po wykryciu pierwszych objawów żerowania szkodnika należy wykonać oprysk np. preparatem Decis.
Bruzdownica pędówka (Ardis brunniventris) i zwiot różany (Cladardis elongatula)
Szkodniki te zostały opisane razem, ponieważ powodują powstawanie podobnych uszkodzeń na krzewach róż, a ich zwalczanie przeprowadza się tak samo.
Larwy bruzdownicy pędów i zwiota różanego żerują wewnątrz pędów róż w ich wierzchołkowej części. Bruzdownica drąży korytarze od wierzchołka pędu ku jego podstawie, a zwrot w kierunku wierzchołka. Uszkodzone pędy mają zahamowany wzrost, liście wierzchołkowe więdną. Następnie szczytowa część pędu zgina się i zwisa w dół, potem brunatnieje i zasycha. W przypadku bruzdownicy poniżej miejsca uszkodzenia wybijają nowe pędy – w ten sposób powstają tzw. miotły. Obserwując pęd uszkodzony przez zwiota różanego w miejscu wgryzania się larwy do pędu, zobaczymy „woreczek” złożony z kału i trocin.
Zwalczanie obu szkodników polega na ich niszczeniu poprzez wycinanie i palenie opanowanych pędów róż.
Nimułka różana (Blennocampa phyllocolpa)
Objawem jej żerowania jest zwijanie się młodych blaszek liściowych brzegiem w dół wzdłuż nerwu głównego. Wewnątrz zwiniętych liści żerują larwy, które zeskrobują tkankę z dolnej strony liścia. Uszkodzone liście przebarwiają się na żółto-czerwono, zasychają i przedwcześnie opadają. W uprawie amatorskiej nimułka na ogół nie wyrządza znaczących szkód. Porażone przez nią liście należy zebrać i spalić.
Literatura: Wojdyła A., Kamińska M., Łabanowski G., Orlikowski L. "Ochrona róż"
Diantus Katarzyna Bagińska – Łojek
Kraków 2020