róże – typy róż pnących i parkowych
Patronem ogródków skalnych jest Św. Bernard. Według legendy Św. Bernard pewnego razu wybrał się na wędrówkę po górach i… zabłądził. Gdyby nie to, że zapamiętał rośliny jakie spotkał po drodze nie mógłby odnaleźć drogi powrotnej i wrócić szczęśliwie do klasztoru.
W grupie róż pnących wydziela się 2 podgrupy uwzględniające ich pokrój oraz pochodzenie. Są to róże pnące wiotkopędowe (climber roses) oraz sztywnopędowe (rambler roses). Używane są również spolszczone warianty angielskojęzycznych nazw, jak np. klimbingi i ramblery, klimbery i ramblery, climbers i ramblers.
Odmiany wiotkopędowe (ramblers) tworzą silnie rosnące krzewy o długich, elastycznych pędach, które wymagają podwiązywania do podpór, w przeciwnym razie płożą się po podłożu. Ich długość sięga od 2 do 5 m, a w wyjątkowo korzystnych warunkach uprawy nawet 7-8 m. Pędy rosną na tyle szybko, że taką długość mogą osiągnąć w ciągu jednego sezonu. Większość odmian w tej podgrupie kwitnie tylko jeden raz w sezonie, tworząc kwiaty na pędach zeszłorocznych. Kwiaty ramblerów są małe (zazwyczaj o średnicy poniżej 5 cm), ale zebrane w bardzo gęste kwiatostany. Wiele starszych odmian tej podgrupy (np. ‘Dorothy Perkins’, ‘Excelsa’) jest podatna na mączniak, natomiast nowe odmiany ramblerów (np. ‘New Dawn’) charakteryzują się większą odpornością na infekcję, a ponadto wytwarzają większe kwiaty.
Róże pnące wiotkie pochodzą głównie od dwóch gatunków: róży Wichury (Rosa wichuraiana) oraz róży Kordesa (Rosa kordesii). W mniejszym stopniu do ich powstania przyczyniły się: róża alpejska (Rosa pendulina syn. R. alpina), róża polna (R. agrestis) i róża wiecznie zielona (R. sempervirens).
Odmiany pochodzące od róży Kordesa odznaczają się silnym wzrostem (2-4 m wysokości), obfitym, cyklicznym kwitnieniem aż do mrozów, dużą mrozoodpornością oraz błyszczącym, zdrowym ulistnieniem.
Potomkowie róży Wichury charakteryzują się obfitym i zazwyczaj jednorazowym kwitnieniem na początku lata i dużą wytrzymałością na mróz. Posiadają zdrowe, błyszczące ulistnienie, a niektóre z nich również kwiaty o szlachetnym kształcie. Do wyjątków w tej grupie należą odmiany powtarzające kwitnienie. Wśród nich jest ‘New Dawn’ (pierwszy potomek róży Wichury powtarzający kwitnienie) oraz pochodzące od niej odmiany, jak np. ‘Parade’.
Róże pnące sztywnopędowe (climbers) mają na ogół długie pędy, nie wymagające podpór, osiągające od 2,4 do 7,5 m długości. Ich charakter wzrostu można porównać do luźnych róż parkowych. Climbers tworzą zazwyczaj duże kwiaty osadzone na pędach pojedynczo lub zebrane w kwiatostany. Wiele odmian tej podgrupy kwitnie nieprzerwanie lub powtarza kwitnienie późnym latem lub wczesną jesienią.
Starsze odmiany tego typu, jak np. ‘Flammentanz’ kwitną jeden raz w roku i są wyjątkowo mrozoodporne, a ich pędy osiągają długość 4-5 m. Nowsze climbery, do których należy m. in. ‘Goldstern’ i ‘Sympathie’, powtarzają kwitnienie, tworzą krótsze pędy (do 2-3 m długości), a ich odporność na mróz jest zazwyczaj nieco mniejsza.
Formy pnące sztywnopędowe pochodzą w większości od róży wielokwiatowej (Rosa multiflora). Mniejszy udział w ich powstawaniu miały: róża szczeciniasta (Rosa setigera), róża żółta (Rosa foetida), róża Lamberta (Rosa lambertiana) oraz róża Kordesa i róża Wichury.
Odmiany pochodzące od róży wielokwiatowej mają duże kwiatostany złożone z małych kwiatów. Charakteryzują się jednokrotnym, ale bardzo obfitym kwitnieniem oraz silnym wzrostem i wytwarzaniem długich pędów. Ich wadą jest duża wrażliwość na mączniak prawdziwy.
Róże parkowe. W polskich źródłach i publikacjach nazwą róże parkowe określa się silnie rosnące krzewy o bardzo sztywnych, prostych pędach, osiągających do 2,5 m wysokości. Krzewy te kwitną bardzo obficie, a ich dodatkową ozdobę stanowią liście, owoce i kolce. Są niewybredne w stosunku do stanowiska i gleby, łatwe w uprawie, nie wymagają okrywania na zimę, dobrze znoszą deszczową i wietrzną pogodę, charakteryzują się odpornością na choroby oraz łatwością rozmnażania.
W grupie róż parkowych wyodrębnia się następujące podgrupy: róże typowo parkowe oraz róże krzaczaste.
Róże typowo parkowe to udomowione gatunki dzikie oraz wywodzące się od nich odmiany botaniczne i uprawne o rozpiętości krzewu od 1 do 1,5 m, kwitnące jeden raz w sezonie. Należą tutaj gatunki takie, jak Rosa x damascena, R. rubiginosa, R. moyesii, R. pimpinellifolia (syn R. spinosissima), R. hugonis, R. sericea (syn. R. omeiensis), R. rugosa, R.x alba, R. canina, R. centifolia, R. foetida, R. gallica oraz pochodzące od nich odmiany.
Róże krzaczaste tworzą krzewy o szerokości do 1 m, powtarzają kwitnienie, ewentualnie kwitną jednokrotnie, ale długo i obficie do późnej jesieni. O przynależności do tej podgrupy decyduje możliwość ich wykorzystania w ogrodach, parkach i innych terenach zieleni miejskiej. W powstawaniu odmian krzaczastych brały udział róże wymienione w poprzedniej podgrupie, a dodatkowo Rosa glauca, R. willmonttiae , R. virginiana.
Diantus Katarzyna Bagińska – Łojek
Kraków 2020